Prinses Beatrix heropent De Zuidmolen
05/09/2025
Eindelijk zo ver!
Op vrijdag 12 september was het eindelijk zover: na twee jaar hard werken is onze prachtige molen officieel geopend. Tijdens deze bijzondere dag hadden wij de grote eer prinses Beatrix te ontvangen, die de molen feestelijk heeft geopend. Als stichting zijn wij trots dat wij deze eer mochten beleven en kijken wij terug op een zeer geslaagde dag. We hopen nog vele jaren door te mogen gaan en verwelkomen u graag voor een bezoek aan dit mooie stukje Groesbeek.
Als u hier klikt kunt u ook een aantal foto's bekijken die gemaakt zijn tijdens deze feestelijke dag.
Ook kunt u verderop de speeches lezen die gegeven zijn door onze Voorzitter Belinda Heijmans, Molenaar Nico van den Broek en Burgermeester Slinkman
Speech Belinda (Voorzitter stichting de Zuidmolen)
Ik wil graag, in mijn rol als voorzitter van stichting De Zuidmolen, iedereen van harte welkom heten:
Uwe koninklijke hoogheid, die de moeite heeft genomen voor deze heropening naar Groesbeek te komen. Alle vrijwilligers die zich al twee jaar lang met hart en ziel inzetten, de commissaris van de koning de heer Wigboldus, de burgemeester en wethouders, fanfare Wilhelmina en alle belangstellenden en betrokkenen; van harte welkom!
Ik neem u allen even mee naar de totstandkoming van de restauratie van onze Zuidmolen. In januari 2023 luidde het bestuur dat destijds bestond uit Gerard, Hans en Piet, nazaten van de familie Jochijms, de noodklok voor de Zuidmolen.
De Zuidmolen moest hoognodig gerestaureerd worden, maar het ontbrak aan geld en mankracht om deze klus te klaren. Na dit gelezen te hebben in ons regionaal dagblad dacht ik: dit mag toch niet gaan gebeuren, de molen moet behouden blijven als historisch erfgoed van en voor Groesbeek. In het verleden had Groesbeek vier molens, het kon toch niet zo zijn dat onze Zuidmolen niet behouden zou kunnen blijven.
Er is een heel stuk geschiedenis aan de Zuidmolen verbonden, enkele voorbeelden daarvan:
In de Tweede Wereldoorlog was onze Zuidmolen een observatiepost van Canadese soldaten.
In 1947 van de vorige eeuw is tijdens een windhoos de hele kap van de molen gewaaid en het was ook de plek waar voetbalclub De Treffers zijn ‘roots’ heeft.
Deze markante molen, op dit prachtige herkenningspunt in Groesbeek mocht van mij, van ons, niet verloren gaan.
En zoals dat kan gaan in een dorp: met carnaval sprak ik Gerard aan. Ik voelde mij betrokken, wat kon ik doen? Gerard realiseerde zich heel goed dat dit een grote klus zou worden, ik wat minder, hij vroeg mij er goed over na te denken. Dus heb ik hulp gevraagd aan een goede vriendin, zij is de huidige secretaris van de stichting. Hans en Gerard hebben binnen hun kennissenkring rondgevraagd en zo was met Annie en Jan, ons nieuwe bestuur compleet.
We deden vele malen een oproep tot vrijwilligers en dat wierp zijn vruchten af.
Vanaf toen heeft elke vrijwilliger zich met zijn of haar talent enorm ingezet. Onze groep vrijwilligers is een diverse club met een groot hart voor onze molen. Het werken in en om de Zuidmolen gebeurt met veel plezier, humor en een goede samenwerking.
Er werd een website voor onze stichting gebouwd en een huisstijl ontwikkeld. Toen de huisstijl en de website klaar waren konden wij starten met onze vraag naar donaties. Vele vrijwilligers, familie, vrienden en kennissen hebben samen met ons, bij alle huishoudens van Groesbeek, een flyer in de brievenbus gedaan. Zo hebben wij de gemeenschap gevraagd om ons financieel te ondersteunen. Hierop hebben wij veel respons gekregen, waarvoor allen enorm bedankt!
De restauratie van De Zuidmolen begon te leven in het dorp. We zagen de restauratie terugkomen als onderwerp in de Carnavalsoptocht en er werd zélfs een Carnavalsschlager over geschreven. Wij waren erg blij en verrast met deze betrokkenheid.
Ook hebben wij de bedrijven in Groesbeek aangeschreven voor een mogelijke helpende hand. En ook zij hebben zich van hun beste kant laten zien. Verschillende bedrijven hebben gesponsord, ook in materiaal en mankracht, wat is dat ontzettend fijn geweest, ook enorm bedankt!
Het contact met de gemeente is de afgelopen twee jaar goed geweest. Zij toonden zich betrokken, hielpen ons met vragen, en de gemeenteraadsleden hebben een rondleiding door onze Zuidmolen gehad.
Stap voor stap zagen wij de afgelopen twee jaar onze Zuidmolen mooier worden. Wat mooi, dat we dit in Groesbeek sámen voor elkaar hebben gekregen.
Speech Nico van den Broek (Molenaar)
Welkom allen.
Het is aan mij als een van de vrijwilligers op deze molen om U e.e.a. te vertellen over deze molen met zijn unieke wieken. De jarenlange stilstand van deze molen was een doorn in het oog van velen en heeft de molen geen goed gedaan. De restauratie van de afgelopen 2 jaar was dus ook heel welkom en is vol enthousiasme aangepakt.
De Zuidmolen die in 1857 gebouwd is, bestaat uit een massief stenen romp waarin circa 300.000 stenen zijn verwerkt. Wij vermoeden dat de stenen hier ter plekke gebakken zijn in veldovens, waarbij een deel van de stenen destijds niet volledig gebakken en slechts zongedroogd zijn. Door het inwaterend regenwater, zijn stenen in de muren uitgespoeld, waardoor grote holtes in de eens massieve romp zijn ontstaan. Om de molen weer een stabiele toekomst te geven was het noodzakelijk deze holle ruimtes op te vullen met 3000 nieuwe en passende stenen. Daarom heeft de molen ± 4 maanden in de steiger gestaan verborgen achter een rood zeil.
Wij hebben dankbaar gebruik gemaakt van deze steiger om een groot aantal onderhoudswerkzaamheden op te pakken. Zo werden de zichtbare delen van de kap, kozijnen en ramen aan de buitenkant geschilderd. Ook is er in de vrieskou een afscherming aangebracht om voortaan de vogels buiten te houden.
Wij zagen een enorme stortvloed aan regenwater die van de kap op de romp viel en toen ontstond het idee om de kap te voorzien van een onzichtbare dakgoot. Hierdoor wordt nu het regenwater niet meer via de poreuze muren maar via een regenpijp aan de achterkant afgevoerd.
De binnenmuren van de molen moesten ook aangepakt worden: het beschimmelde stucwerk van de 3 onderste zolders werd verwijderd, zodat de vochtige muren kunnen drogen. Ingerotte kozijnen vloeren en balken werden hersteld. Door het verwijderen van de stuclaag is de schade die in de Tweede Wereldoorlog was ontstaan door de inslag van een granaat, weer zichtbaar in het blootgelegde metselwerk. Als gevolg van het verwijderen van de stuclagen kwam de (verouderde) elektriciteit leidingen los van de muren te liggen en werd besloten om ook deze installatie volledig opnieuw aan te leggen volgens de huidige normen.
Een deel van de inventaris bestond uit ijzeren silo’s en aan- en afvoergoten, die door de jarenlange blootstelling aan het vocht zo verroest en slecht waren dat handhaving niet wenselijk en verantwoord was.
Belinda vertelde al over de stormschade in 1947; de kap werd in 1949 hersteld met onderdelen uit andere molens (waaronder een poldermolen uit de Nieuwkoopse plassen van vóór 1850). Om de grote kap van de molen makkelijker op de wind te kunnen zetten werd onder andere ook een tweedehands kruiwerk ingebracht uit een veel kleinere molen. Doordat men de diameter van deze rollen toen niet aangepast heeft aan deze grotere kap, functioneerde dit niet goed. Samen met leerlingen van de Montessorischool in Groesbeek werden de 42 gietijzeren rollen op de juiste maat gebracht. Een leerzame klus voor de leerlingen en voor ons.
De herstelwerkzaamheden aan de molen zijn deels gedaan door gecertificeerde aannemers. Maar ook een groot deel is gedaan door de vrijwilligers zelf. Daarbij konden we steeds op veel begrip en medewerking van de aannemers rekenen. Daar waar dat mogelijk was lieten zij ons de keus om werkzaamheden zelf uit te voeren. Hierdoor konden we een groot deel van de hoge loonkosten besparen.
Door deze restauratie en de grote hoeveelheid uren die door de vrijwilligers in de restauratie is gestoken heeft Groesbeek nu weer een belangrijk en springlevend monument terug in het dorp.
Waar eerst een stilstaande molen die langzaam aan het vervallen was het centrum van Groesbeek ontsierde, staat er nu 2 jaar later een levend monument dat dankzij de inzet van een grote groep vrijwilligers weer functioneert als vanouds.
Dankzij de subsidies van overheden en diverse fondsen, maar zeker ook mede dankzij de enorme steun van de Groesbeekse bevolking en een groot aantal lokale bedrijven, zowel financieel als in natura is deze restauratie succesvol verlopen. Het grote draagvlak binnen de Groesbeekse bevolking geeft ons een enorm vertrouwen, dat ook in de toekomst deze molen behouden zal blijven.
Vandaag vieren we de opening in besloten kring. Voor de Groesbeekse bevolking is de molen de komende 2 dagen tijdens de Open Monumenten dagen open van 10.00 – 16.00 uur en kunt u zelf zien en horen wat de afgelopen 2 jaar allemaal is aangepakt.
Vandaag kijken we terug op deze enorme klus en zijn wij heel blij dat onze inspanningen zo gewaardeerd worden, dat Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix de officiële opening van onze molen wil verrichten.
Ikzelf voel me zeer vereerd dat ik een onderdeel ben van deze groep vrijwilligers en wil hun allen dan ook vanaf deze plek bedanken voor de fijne samenwerking en de humor waarmee we deze klus geklaard hebben.
Daarbij ook een extra woord van dank aan al hun partners, die ze gedurende de afgelopen 2 jaar regelmatig hebben moeten missen. Al heb ik ook partners gehoord, die blij zijn dat ze een partner terug hebben gekregen, waarvan de 2 linkerhanden naar 2 rechterhanden zijn gegroeid.
Ik heb alweer te lang gepraat, de molen moet draaien, dat was toch de reden waarom we 2 jaar geleden aan deze uitdagende klus begonnen zijn? Daarom geef ik het woord graag weer terug aan Belinda voor het vervolg van deze openingsceremonie.
Speech Mark Slinkman (Burgemeester van Berg en Dal)
Koninklijke Hoogheid, mijnheer de commissaris, geachte aanwezigen,
Wat een bijzonder moment om hier samen te zijn, op deze prachtige plek waar de Groesbeekse geschiedenis, Groesbeeks vakmanschap én de Groesbeekse gemeenschap samenkomen. We zijn zeer vereerd met uw komst vandaag, Hoogheid. Als beschermvrouwe van Vereniging De Hollandsche Molen onderstreept uw aanwezigheid de waarde van onze Zuidmolen.
Gebouwd in 1857 en op dat moment een modern gebouw in een oeroud dorp. Als we nu om ons heen kijken, dan is om de molen heen van al die eeuwen zo goed als niets bewaard gebleven. Dat nieuwe gebouw van toen is nu één van de weinige monumentale gebouwen die ons dorp nog rijk is.
Volgende week, op 17 september herdenken we voor de 81e keer Operatie Market Garden; in dit deel van Nederland het startschot van de bevrijding. De luchtlandingen bleken al snel niet het einde, maar slechts het begin van het einde van de oorlog te zijn. Een buitengewoon moeilijke periode in de Groesbeekse geschiedenis brak aan.
Al snel was het dorp het toneel van hevige gevechten tussen de Duitsers en de Geallieerden. Vele van onze monumentale gebouwen zijn in deze periode onherstelbaar beschadigd. Vanwege de voortdurende beschietingen werd het voor de burgerbevolking te gevaarlijk om te blijven en op 2 oktober gelastte mijn ambtsvoorganger van Grotenhuis de evacuatie van alle inwoners.
Maandenlang werd ons dorp vervolgens uitsluitend bevolkt door soldaten, afwisselend Duitse en geallieerden. In onze straten is hevig gevochten. Vele gebouwen werden stukgeschoten of door verkleumde soldaten gesloopt om aan brandhout te komen in de winterkou. Toen in maart 1945 de eerste bewoners terugkwamen troffen ze een grondig leeggeplunderd en verwoest Groesbeek aan. Vele oude gebouwen waren vernietigd of moesten daarna worden neergehaald.
Her en der staan nog huizen, of hele stukken straat die dat oude dorp van toen nog in herinnering roepen. En wonder boven wonder staat hier ook onze Zuidmolen nog. Er zijn maar weinig plekken in Groesbeek waar je deze statige beltmolen níét ziet. Een prachtig doelwit toch, zou je denken immers ook nog eens een Canadese uitkijkpost. Hij bleef gespaard. Het doorstaan van de oorlog was nog lang het laatste gevaar niet voor het voortbestaan. We hoorden daarnet al van de voorzitter dat er ook nadien nog voldoende gebeurd is met de molen. En toch, door stormen en tijden heen staat hij hier nog steeds bovenop de heuvel.
Een baken, op bijna alle plekken in het dorp te zien. Wie hier woont, weet: als je de molen ziet, dan ben je bijna thuis. Die vertrouwdheid kweekt verbondenheid. Dat merkte ik nog onlangs toen ik hier met alle drie de brandweerposten in onze gemeente een grote reddingsoefening mocht houden en we heel de molen dik onder de rook hebben gezet. Ik merkte grote betrokkenheid bij de vrouwen en mannen van de brandweer, die het gebouw graag wilden leren kennen om in geval van nood snel in te kunnen grijpen. Maar ook een grote betrokkenheid van de vele inwoners die even kwamen kijken of er onverhoopt niet echt wat aan de hand was met de molen.
Een molen is een systeem van balans, van kracht en van timing. Een molen draait niet zomaar—hij draait als de omstandigheden juist zijn. En zo is het ook met een gemeenschap. Als de wind goed staat, als mensen samenwerken, als idealen en inzet samenkomen, dan komt er beweging. Dan ontstaat er iets moois.
En dat brengt mij bij vandaag. Want de restauratie van deze molen was geen eenvoudige klus. Technisch, financieel, vergunningtechnisch, juridisch—het was een proces vol hobbels en hindernissen. Maar zoals bij een molen: als je op de wind let, als je de wieken goed afstelt, als je de stenen op de juiste afstand brengt, dan komt er toch beweging. Dan wordt het graan weer meel. Dan wordt het ideaal weer werkelijkheid.
Ik heb het bij mijn vorige werkbezoek ook al tegen de molenaar gezegd: als burgemeester ben ik ontzettend trots. Trots op dit gebouw, trots op allen die samen mogelijk hebben gemaakt dat we hier vandaag staan: stichting De Zuidmolen, de vrijwilligers, de vakmensen, de Vereniging De Hollandsche Molen, de collega’s bij de gemeente, en niet in het minst aan de inwoners van Groesbeek. Uw gezamenlijke inzet heeft de wieken weer laten draaien. Uw betrokkenheid heeft de molen weer tot leven gewekt.
En dat hier werkelijk iets bijzonders verricht is door deze prachtige club van mensen, dat hier een gebouw staat dat werkelijk van belang is, dat blijkt door uw aanwezigheid, Hoogheid.
Een prachtig monument is hersteld, een stuk Groesbeeks verleden bewaard. Maar, dames en heren, hoe mooi het verleden ook is, het ligt achter ons en het leven wordt voorwaarts geleefd. Net zoals dat voor ons mensen geldt, is elke wiekslag nieuw, komt niet terug en kan niet worden overgedaan. Toevertrouwd aan ons aller goede zorgen draait de molen vanaf vandaag de toekomst tegemoet.
Ik wens de Zuidmolen dat dit een lange en mooie toekomst mag zijn, vol wind in de zeilen. En ons allen wens ik toe dat ook de toekomstige generaties de Zuidmolen in het dorp en in het hart mogen houden.
Dank u wel
